Viễn cảnh định cư lâu dài trên Sao Hỏa ngày càng được nhiều nhà khoa học và các tổ chức khám phá vũ trụ quan tâm. Nhưng liệu chúng ta có thể thích nghi và thậm chí tiến hóa thành một loài mới trong môi trường khắc nghiệt đó?
Khả năng con người thay đổi để sinh tồn trên Sao Hỏa
Sao Hỏa là một thế giới rất khác biệt so với Trái Đất: lực hấp dẫn chỉ bằng khoảng 1/3, khí quyển cực kỳ mỏng, thành phần chủ yếu là CO₂ và bề mặt hành tinh luôn ngập tràn bức xạ từ Mặt Trời. Dù có thể xây dựng các khu định cư bảo vệ, việc sinh sống tại đây vẫn sẽ là một thử thách dài lâu đối với cơ thể con người.
Theo giáo sư Scott Solomon, Đại học Rice (Mỹ), nếu con người thiết lập thành công những cộng đồng tự duy trì trên Sao Hỏa, chúng ta sẽ mở ra một hướng tiến hóa hoàn toàn mới. Bức xạ cực mạnh trên hành tinh đỏ sẽ tác động trực tiếp lên ADN, làm gia tăng đột biến di truyền – nguyên liệu thô cho quá trình chọn lọc tự nhiên.
Tác động lâu dài của bức xạ và sự biến đổi di truyền
Trên Trái Đất, chúng ta được bảo vệ bởi từ trường và tầng khí quyển, nhưng trên Sao Hỏa, cư dân tương lai sẽ tiếp xúc nhiều hơn với bức xạ có hại. Điều này không chỉ làm tăng nguy cơ ung thư, mà còn thúc đẩy tốc độ biến đổi gen qua nhiều thế hệ. Solomon cho rằng sự khác biệt di truyền có thể tích tụ nhanh chóng, làm cho những người sống trên Sao Hỏa dần trở nên khác biệt với người Trái Đất.
Yếu tố sắc tố da cũng sẽ đóng vai trò quan trọng. Melanin – đặc biệt là eumelanin – sẽ giúp cơ thể chống lại phần nào tác hại của bức xạ. Về lâu dài, con người trên Sao Hỏa có thể tiến hóa để có làn da đậm màu hơn, nhằm thích nghi tốt hơn với điều kiện khắc nghiệt.
Có thể hình thành phân loài hoặc loài người mới?
Nếu tiến hóa tiếp diễn trong hàng thế kỷ, thậm chí hàng nghìn năm, có khả năng một nhánh mới của Homo sapiens sẽ xuất hiện trên Sao Hỏa. Khi đó, cư dân Sao Hỏa có thể được xem như một phân loài hoặc thậm chí là một loài hoàn toàn mới. Điều này sẽ đặt ra nhiều câu hỏi lớn về xã hội, đạo đức và quan hệ giữa người Trái Đất và người Sao Hỏa.
Scott Solomon lưu ý: "Việc sinh con trên Sao Hỏa và sống suốt đời trên hành tinh khác đặt ra những câu hỏi sâu sắc về quyền con người, văn hóa và bản sắc dân tộc trong không gian."
Tương lai xa - Định hình một nền văn minh liên hành tinh
Dù việc tiến hóa thành loài mới vẫn còn là một giả thuyết dài hạn, nhưng hành trình xây dựng cuộc sống trên Sao Hỏa chắc chắn sẽ thúc đẩy những thay đổi to lớn trong sinh học, văn hóa và chính trị loài người. Một tương lai với những cộng đồng người trên nhiều hành tinh không còn là viễn tưởng – đó là hành trình tiến hóa tiếp theo mà chúng ta có thể đang âm thầm bước vào.
